Photo: Navajo „Chief blanket“ and Navajo Chief picture by Edward S. Curtis
Περιδιαβαίνοντας το ελληνικό ίντερνετ παρατηρώ ότι επικρατεί μία πολύ μεγάλη παρεξήγηση στον χώρο της χειροτεχνίας (επαγγελματικής ή ερασιτεχνικής) ή των crafts (αν προτιματε τον αγγλικό όρο).
Θα μιλήσω για το ύφασμα, επειδή είναι ένα μέσο τέχνης (art medium), το οποίο γνωρίζω πολύ καλά.
Πρόκειται δε για ένα συγκλονιστικό υλικό τέχνης, για την μελέτη κι αξιολόγηση του οποίου συνεργάζονται ειδικοί από τους εξής τομείς: ιστορία της τέχνης, ιστορία των διακοσμητικών τεχνών, οικονομική ιστορία, χημεία, ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, ιστορία της τεχνολογίας, γεωγραφία, φεμινιστικές σπουδές, gender studies κ.α.π.
Η παρεξήγηση έγκειται στο ότι πολλοί μπορούν πλέον να εφαρμόσουν πολύ καλά ή άριστα τις σχετικές τεχνικές και να υλοποιήσουν την ιδέα τους ή άλλα μοτίβα ή νέες ιδέες.
Αυτό είναι πολύ ευχάριστο, καθώς όλες οι δραστηριότητες που συνδέονται με την κίνηση κι εναρμόνιση των χεριών, του νου και του συναισθήσματος επιδρούν ευεργετικά στη διάθεση και τη δημιουργικότητα αυτών που φτιάχνουν.
Δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτόν στο να έχει κανείς την επιθυμία να φτιάχνει όμορφα έργα και να διακοσμεί με αυτά τον χώρο τον δικό του ή των άλλων.
Αντίθετα, είναι θετικό και για το κοινωνικό σύνολο!
Συχνά όσοι ασχολούνται με τεχνικές υφάσματος παρατηρούν την γαλήνη που έρχεται ως *μπόνους* της ωραίας δημιουργίας τους και θέλοντας και μη (!) γίνονται *ειρηνιστές*!
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το ύφασμα συνδέεται άμεσα τόσο με την ζωή όσο και με την πολιτική — σκεφτείτε τι μας διδάσκει ο Πέπλος των Παναθηναίων ή το παράδειγμα του Μ.Γκάντι.
Οσα γράφω περιγράφουν σε γενικές γραμμές το πως γίνεται αντιληπτό το ύφασμα στον χώρο των crafts: δυνατότητα έκφρασης, συνέχιση παράδοσης, διασκέδαση, επικοινωνία και κοινωνική σύνδεση, ταυτότητα, διακοσμητικές χρήσεις.
*Textile art*, όπως αποκαλείται στα αγγλικά η τέχνη με μέσο το ύφασμα, όμως είναι κατι άλλο. Απαντά στις ίδιες προϋποθέσεις που απαντούν τα έργα εγκατάστασης, βίντεο, ζωγραφικής, χαρακτικής και άλλων πολλών κλάδων της τέχνης.
Φυσικά ένα έργο εγκατάστασης ή ζωγραφικής δεν γίνεται αυτόματα λόγω του μέσου ή τρόπου κατασκευής του αξιοθαύμαστο ή σημαντικό, μπορεί κάλλιστα να είναι μία κακή τέχνη ή κακοτεχνία. Υπάρχει ωστόσο η προθεση να *διαγωνισθεί* στην αρένα των καλών τεχνών και να προσφερει εξαιρετικά σημαντικές αναγνώσεις για την ζωή, τη διάθεση, το φύλο, το κοινωνικό μας στάτους ή την ιδεολογία της εποχής μας. Αυτά τα εργα ωστόσο ικανοποιούν άλλα κριτήρια.
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά του έργου τέχνης;
Είμαι σίγουρη ότι θα ξεχάσω πολλά, σε γενικές γραμμές όμως ένα έργο τέχνης θίγει ή αντιμετωπίζει ή απαντά σε (νέα) ερωτήματα αρμονίας ή δυσαρμονίας στην φόρμα και την τεχνική, μετατροπής ιδεών και σκέψεων σε ύλη ή ερέθισμα και δημιουργεί θετικές ή αρνητικες αφορμες που κινητοποιούν το θυμικό.
Η τέχνη μπορεί να είναι άσχημη, βίαιη, εξοργιστική, όπως π.χ. τα έργα του Βαν Γκόγκ στην εποχή του, τα έργα του Αλφρεντ Χρέντλιτσκα ακόμα και σήμερα.
Ο ρόλος της σύγχρονης τέχνης είναι και πολιτικός και κοινωνικός και τεχνολογικός ή επιστημονικός — τόσο ως προς τα ερωτήματα που θίγει ή το κοινό προς το οποίο απευθύνεται ή τα μέσα τα οποία χρησιμοποιεί για να εκφράσει το μήνυμα της ή τις καινοτομίες τις οποίες προαναγγέλει.
Ο τρόπος εργασίας των καλλιτεχνών — το μουλτι-τάσκινγκ, ο ακάματος πειραματισμός τους, η ικανότητα τους να χειριστούν εποικοδομητικά την αποτυχία, η δια-κλαδική σκέψη τους, η συνεχής επικοινωνία με την παραδοση και την ιστορία του μέσου τους ή η επιδεικτική και τολμηρή ρήξη με αυτή, η μεγάλη ικανότητα δημιουργίας συνειρμών, δεν αποτελεί μόνο πεδίο έρευνας κι έμπνευσης για νέα προγράμματα κόουτσινγκ και μάνατζμεντ για μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και για τα υπαρχοντα προγραμματα συνεργασίας καλλιτεχνών κι επιστημονων για την επίτευξη μετρήσιμων καινοτομιών κι εφαρμογών στην φυσική, την χημεία, την ενέργεια, την εκπαίδευση, την γεωπονική, την αεροναυπηγική κ.α.π.
Τουλάχιστον αυτό γινεται στην Ευρωπη και τις ΗΠΑ — από όσο γνωρίζω.
Το έργο τέχνης έχει πάντα ένα μήνυμα, αλλοτε εμφανές κι εύκολα προσλήψιμο, άλλοτε κωδικοποιημένο, όπως τα πορτραίτα του Χόλμπαιν ή του Θουρμπαράν.
Η τέχνη είναι πολϋεπίπεδη γλώσσα και δεν γίνεται πάντα αυτόματα κατανοητή.
Συχνά προϋποθέτει στοιχειώδη μόρφωση και καλλιέργεια της αντίληψης και της παρατηρητικότητας.
Ολα τα τυραννικά καθεστώτα, όλες οι δικτατορίες, όλοι οι φασισμοί — καφέ, κόκκινοι ή μαύροι — απεχθάνονται την τέχνη και δείχνουν έμπρακτα το μίσος τους απέναντι της με την καταληψη της εξουσίας.
Γιατί η τέχνη σε μαθαίνει να βλέπεις — η νούμερο ένα ικανότητα του να είναι κανείς πολίτης κι όχι ανδράποδο ειναι να παρατηρεί, να βλέπει, να ξεχωρίζει, να κρίνει.
Η σύγχρονη τέχνη έχει επανειλλημένα χαρακτηριστεί τόσο από ιστορικούς όσο και από εικαστικούς ως μία (νέα) μορφή επικοινωνίας με δυνατότητα προσβασης στο κοινό ανάλογη των ΜΜΕ.
Γνωρίζοντας ότι γίνομαι αντιπαθής σε πολλούς, αυτό που θέλω να πω με αυτό το μακρύ κείμενο, με δύο λόγια είναι:
Πολλοί μπορούν να υφάνουν μία ευχάριστη στην όψη και ζεστή κουβέρτα, αλλά λίγοι μπορούν να μετατρέψουν την έννοια και φόρμα *κουβέρτα* σε έργο τέχνης.
Καλό είναι, σιγά σιγά, όσοι ασχολούνται με παρόμοια θέματα και πρακτικές να αρχίσουν να παρακολουθούν την μεγάλη και γόνιμη συζήτηση που άνοιξε στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο μεγάλος θεωρητικός και καλλιτέχνης Γουίλλιαμ Μόρις στην Αγγλία, αλλά και να κάνουν σκέψεις σχετικά με τις δικές τους επιθυμίες, δυνατότητες κι εργο.
rapunzel14 